نام اصلی : حسین قوامی
نام مستعار : فاخته
تولد : اردیبهشت 1288 خورشیدی
ملیت : ایران
مرگ : 17 اسفند 1368

بیوگرافی حسین قوامی:
نام حسین قوامی هنرمندی که بیش از نیم قرن در خدمت موسیقی ایرانی بود ، نامی آشنای صاحبدلان است و مقام والای او بر کسی پوشیده نیست مردی فروتن و بی ادعا که آوای دلنشین او در دلها جای دارد و صفحات یا نوارهای آوای جاودانی اش را در هر خانه ای می توان سراغ گرفت.

قوامی نه تنها خدمتگزار موسیقی بلکه مروج شعر و ادبیات نیز بود . شعرها را چنان واضح و آشکار می خواند که هر شنونده ای می فهمید ، احساس می کرد و بدان گوش می سپرد . با قوامی " رضی الدین آرتیمانی " را شناختیم و به حال و هوای اشعار سعدی و حافظ و مولانا نزدیک شدیم . صدای نرم و بی مانندش ، درک فوق العاده اش از شعر و آگاهی ژرف اش از موسیقی ایرانی ، نام و یاد او را هرگز از قلب دوستدارانش نخواهد زدود .

سال 1288 خورشیدی در تهران زاده شد ، مادرش آوای گرمی داشت و به گفته ی استاد " ..... هنگام تلاوت قرآن متوجه صدای گیرا و جذابش می شدیم ...." از ده – دوازده سالگی با صفحاتی که در دسترس بود به تقلید از صدای خوانندگان پرداخت ، هر چند که کار آسانی نبود و مخالفت پدر را نمی توانست سرسری بگیرد .

گلپا در کنار استاد حسین قوامی

مرحوم حسین خان اسماعیل زاده استاد بزرگ موسیقی نزدیک خانه ی قوامی کلاس تعلیم داشت . استادی که هنرمندانی مانند : صبا - مرتضی محجوبی - رضا محجوبی - حسین یا حقی - حسین تهرانی و .... از شاگردان او بودند . رفت و آمد خانوادگی سبب شد تا مرحوم اسماعیل زاده به قدرت صدای حسین پی ببرد و به او پیشنهاد تعلیم بدهد اما پدر تسلیم نا پذیر می نمود . همسایگان و اهل محل چون دیدند حسین ضمن علاقمندی به آداب مذهبی صدای خوشی دارد ، شبهای ماه رمضان دنبالش می رفتند و او را به مسجد سپهسالار می بردند و از روی دفترچه ای که به دستش می دادند نزدیک به نیم ساعت در گلدسته ها مناجات خوانی می کرد . این نیز چندان نپایید و با ممنوعیت پدر روبرو شد . از آن پس حسین تنها می توانست در خانه و دور از چشم پدر با استفاده از صفحه به تمرین آواز سرگرم شود .

پس از درگذشت پدر ، مادر روشنفکر فرمان آزادی حسین را صادر کرد و چون برادرش مشغول یاد گیری تار بود به کمک وی با استادانی چون احمد عبادی و حسین یا حقی آشنا شد . سال 1308 تصادف به یاری او شتافت و مرحوم " ظلی " را شناخت . شناختی که به دوستی نزدیک انجامید و تا پایان عمر " ظلی " ادامه یافت . سال 1312 نخست با برادران وفادار و به دنبال آن با یکی از خوانندگان مشهور و سطح بالای آن دوران " مرحوم عبدالله حجازی " آشنا شد و مدت 6 سال نزد او به تعلیم آواز و شناخت ردیفهای موسیقی ایرانی گذراند . همزمان از محضر دیگر استادان کسب فیض کرد و به مقامی رسید که اساتید موسیقی معتقد شدند که او دستگاههای و مقام ها را به کمال می شناسد و اجرا می کند .

سال 1325 شادروان حسینقلی مستعان نویسنده ی مشهور که ریاست رادیو را داشت از او خواست تا همراه برادران وفادار برنامه ای در رادیو اجرا کند . او خود در این مورد گفته " .... شب قول دادم اما صبح پشیمان شدم . می خواستم تلفنی انصراف خودرا اطلاع دهم اما مستعان شبانه خبر را به رادیو داده بود .کار از کار گذشته بود . ساعت 5/1 همراه با برادران وفادار و مرحوم همدانیان برنامه اجرا شد و بدنبال آن تلفن های رادیو برای شناختن این خوانند ه به صدا در آمد . اما کسی جواب قانع کننده ای نگرفت ، قوامی افسر ارتش بود و خوانندگی برای نظامیان ممنوع . این برنامه آوازی در مایه ی ابوعطا بود و او خود احساسش را چنین بیان کرده " بار اول که می خواستم اجرای برنامه کنم ، وحشت کرده بودم و حتی در شروع برنامه از فکر اینکه میلیون ها نفر صدای مرا می شنوند و اگر وسط کار ، برنامه خراب شود ، چه آبرو ریزی خواهد شد ، بدنم به لرزه افتاد . ولی بعدها این مسئله عادی شد " .

استاد حسین قوامی (فاخته)

او شش ماه با نام ( ناشناس ) آواز خواند و پس از آن به پیشنهاد مرحوم روح الله خالقی نام مستعار ( فاخته ای ) را برگزید و تا سال 1341 که باز نشسته شد ، توانست با نام واقعی خودش برنامه اجرا کند . شادروان قوامی از سال 1325 تا سال 1331 هر هفته روز های جمعه در رادیو برنامه داشت و نزدیک به 300 برنامه اجرا کرد که متاسفانه به دلیل کمبود امکان ضبط و پخش مستقیم اثری از آنها بر جای نمانده .

از سال 1331 تا 1337 به علت ماموریت های نظامی خارج از تهران ، از رادیو کناره گیری کرد . نگارنده در سال 1337 افتخار آن را یافتم تا در اراک با استاد آشنا شوم .

سال 1337 مرحوم داوود پیرنیا بانی برنامه ی " گلها " استاد را به همکاری دعوت کرد ، او که شش سال در رادیو برنامه اجرا نکرده بود ، ابتدا نپذیرفت . اما وقتی دانست چگونگی برنامه های موسیقی رادیو تغییراتی کرده و به خصوص برنامه ی گلها وضع آبرومندانه و فرهنگی دارد ، و ارکستر بزرگ گلها را زا نزدیک دید ، با شرط موافقت ارتش پذیرفت . مرحوم پیر نیا هم با نفوذ و اعتباری که داشت این موافقت را کسب کرد ، و چنین بود که استاد بین سالهای ( 45- 1337 ) یکی از پرکارترین خوانندگان برنامه ی گلها بود .

استاد قوامی در تلویزیون نیز فعالیت داشت و شاگردانی تعلیم داد ، او خود گفته " در سالهای آغازین کار تلویزیون ، کلاسی در ساختمان تلویزیون تاسیس شد و از بین گروهی داوطلب 18 نفر برای تمرین آواز انتخاب شدند . حدود یک سال به همراهی استاد حنانه ، زرین پنجه و استاد بهاری به تعلیم شاگردان پرداختیم و هر کدام از ما آموزش یکی از رشته های موسیقی را بر عهده داشتیم " .

تو ای پری کجایی یکی از مشهورترین قطعاتی که قوامی اجرا کرده است

سال 1346 به دعوت سازمان یونسکو ، همراه با گروهی از هنرمندان برنامه هایی در آلمان و فرانسه اجرا کرد . برنامه ی او چنان مورد توجه مردم قرار گرفت که قوامی و یارانش را گلباران کردند . برنامه ای نیز به مدت یک هفته با همراهی 17 تن از هنرمندان ایرانی در ( کابل ) اجرا کرد که بی نهایت چشمگیر بود و مورد تشویق مردم افغانستان قرار گرفتند .

در همین سال به همراهی استادان ( جلیل شهناز و کسایی ) برنامه ای در سالن دانشکده ی ادبیات برای گروهی از بزرگان موسیقی جهان ، اجرا کرد که بسیار جالب بود و یکی از استادان خارجی طی مصاحبه ای مطبوعاتی گفت " من تصور می کردم که آواز ایرانی دارای ریتم نمی باشد ولی در اجرای برنامه های قوامی متوجه شدم که این خواننده ریتمرا در آواز رعایت میکند و به نوازندگانش توجه ندارد و حاکم برنامه است .

درست موقعی که باید آواز شروع کند شروع میکند و همین امر باعث شد که متوجه شوم ریتم آواز ایرانی ، چهار ضربی است و تنها قوامی این را رعایت میکند و من این رعایت ریتم را در خوانندگان دیگر ندیدم و نشنیدم . قوامی در آواز ایرانی در سطح عالی و بالاتر از دیگر خوانندگان قرار دارد .

استاد نورعلی برومند نیز نظری همانند این داشت و معتقد بود که در آن شرایط و برهه از زمان در بین خوانندگان، قوامی در سطح بالاتری قرار دارد و خواننده ای ندا شتیم که بتواند همپایه ی او بخواند .

مرحوم قوامی با هنرمندان معاصر خود روابطی دوستانه داشت و با همکاری استادانی مانند : مرحوم خالقی ، مرحوم بدیعی ، و عزیزانی چون : تجویدی ، پرویز یاحقی و مهندس همایون خرم آهنگ های به یاد ماندنی اجرا کرد ، ترانه های گیتی افروز ( داد از دل ) ساخته ی استاد تجویدی ، سرگشته ( توای پری کجایی ) ساخته ی همایون خرم ، جوانی از پرویز یاحقی ، ( ساقی نامه ) از مرحوم بدیعی ، آهنگ بختیاری شوشتری ( محلی دو صدایی ) از مرحوم خالقی ، بخشی از این همکاری هاست .

از راست: استاد قوامی- استاد خوانساری- استاد شجریان

شادروان قوامی ، حال وهوای شعر و آهنگ را درک میکرد و همواره چنان می خواند که شاعر و آهنگ ساز را به شگفتی وامی داشت . در سال 1366 نواری با عنوان ( آوای فاخته ) با آهنگی از عماد رام و صدای قوامی با اشعار حافظ و نیما و سال 1367 نیز (بهار عاشقان ) که شاهکاری از قوامی و همایون خرم است با اشعار مولانا منتشر شد که شگفتی آفرین است و بیانگر آنکه این هنرمند در مرز 80 سالگی هم همان صدای گرم گیرا و دلنشین را داشت و چنین مردی هرگز نخواهد مرد .

مرحوم قوامی در اواخر عمر به دلیل بیماری گوشه گیری گزید و خانه نشین بود ، ضعف چشمان توان خواندن و نوشتن را از او گرفته بود . تنها یاران نزدیکی چون عبدالعلی وزیری و مهندس گلشن ابراهیمی ، گاهی به دیدارش می رفتند و از میان موسیقی دانان ، شهرام ناظری شاید تنها کسی بود که لحظه ای اورا فراموش نکرد .

همه او را دوست داشتند ، حتی جوانان کم سن و سال که با دسته های گل به خانه اش میرفتند ، چهره ی تکیده و مهربانش را می بوسیدند و او با لبخند به این بوسه های لبریز از صفا و محبت پاسخ می داد ، شگفت زده می شد از اینکه می دید بر خلاف تصور ، جوانان اورا می شناسند و دوستش دارند . افسوس که ( فاخته ) ی خوشخوان و هنر مند ، دیگر آن حال و حوصله ی گذشته را نداشت ، می توانست بخواند و خود می گفت " این چشمه در من خشک نشده ، شوق خواندن نمانده " .

مرگ حسین قوامی:
حسین قوامی پنج شنبه 17 اسفند 1368 بیمارستان ایران مهر در ساعت 8:30 شب فوت شد و در امامزاده طاهر کرج در جوار غلام حسین بنان و مرتضی حنانه به خاک سپرده شد.